با حضور اساتید برجسته سرطان شناسی
گزارش هفتمین کنفرانس انکولوژی در گراش
«روش‌های نوین پیشگیری، مراقبت و درمان سرطان در سالمندان» موضوع هفتمین کنفرانس علمی انکولوژی در گراش بود.
کنفرانس علمی آنکولوژی (سرطان‌شناسی) گراش که معتبرترین رویداد علمی در گراش است، به هفتمین سال برگزاری رسید. این کنفرانس با موضوع «روش‌های نوین پیشگیری، مراقبت و درمان سرطان در سالمندان» صبح روز سی‌ام فروردین‌ماه ۱۴۰۳ ساعت ۹ صبح در سالن شیخ احمد انصاری دانشکده‌ی علوم پزشکی آغاز به کار کرد. برنامه کنفرانس به دو نوبت صبح و عصر برگزار شد.
پس از تلاوت قرآن و پخش سرود ملی، دکتر مهدی محسن‌زاده، رئیس دانشکده‌ی علوم‌پزشکی گراش، به عنوان نخستین سخنران مراسم، با خوش‌آمدگویی به مهمانان و اساتید، از تیم فعالی که در این چند ماه برای برگزاری این کنفرانس زحمت کشیده‌اند تشکر کرد.
سپس دکتر احمد عبدالهی، رئیس مرکز تشخیص سرطان گراش، با اشاره به گوشه‌ای از فعالیت‌های این مرکز گفت: «شما حتما کنگره‌های علمی زیادی شرکت کرده‌اید، اما اینجا همه خودشان را دست‌اندرکار می‌دانند. هدف از این کنگره‌ی علمی این است که آگاهی ما را درباره‌ی سرطان بالا ببرد تا بیماران خوشبخت‌تر زندگی کنند.»
دکتر ملک‌زاده: خوشحالم که دانشکده به این مرحله علمی رسیده است
سپس دکتر رضا ملک‌زاده، چهره‌ی شناخته‌شده‌ی تحقیقاتی بیماری سرطان و فوق تخصص گوارش و کبد، به پشت تریبون آمد. او که در سال ۱۳۶۸ به عنوان وزیر بهداشت و درمان وقت برای افتتاح بیمارستان امیرالمومنین علی(ع) به گراش آمده بود، در سخنانی گفت: «شهر گراش و دانشکده‌ی علوم پزشکی برای من یادآور خاطرات دوران جوانی است. وقتی به شیخ احمد انصاری پیشنهاد دادیم همین دانشکده را در شیراز یا لار بسازد، قبول نکردند و گفتند فقط در گراش. خوشحالم که این دانشکده امروز به این مرحله‌‌ی علمی رسیده است. »
او سپس با تشریح شیوع انواع سرطان و علل آن در ایران و جهان، شایع‌ترین نوع سرطان در ایران بین مردان را سرطان پروستات و در بین زنان سرطان سینه نام برد، اما در خبری خوب گفت: «خوشبختانه کشور ما در سطح کم‌شایع سرطان در دنیا است. ۵۰ درصد سرطان‌ها در آسیا و عمده‌ی آن در چین شایع است. هر ساله حدود ۱۰ میلیون نفر از سرطان می‌میرند و اغلب دچار مرگ زودرس زیر ۷۰ سال می‌شوند. در جهان در بین سرطان‌های زنان، نخست سرطان ریه و بعد سرطان سینه شایع است و در مردان هم سرطان پروستات شایع‌ترین نوع است.»
سرطان معده، شایع‌ترین نوع سرطان در ایران
اما به گفته‌ی دکتر ملک‌زاده، اکنون شایع‌ترین نوع در ایران سرطان معده است. او در ادامه با اشاره به پژوهش‌ها و تحقیقات بسیار او و تیمش که در سطح جهان معتبر و دارای ارجاعات علمی فراوان است، گفت: «لازم است برنامه‌ی پیشگیری از سرطان پروستات و پستان در سطح جهان تقویت شود. در ایران خوشبختانه نظام ثبت سرطان بسیار دقیقی در ده سال گذشته تاسیس شده و بر اساس آن شایع‌ترین انواع سرطان در ایران پس از پروستات و پستان، در زنان سرطان‌های پوست، روده‌ی بزرگ، تیروئید و سرطان معده؛ و در مردان هم سرطان پوست، روده‌ی بزرگ، معده و مثانه است.»
استان گلستان به عنوان مرکز مطالعه‌ی تیم تحقیقاتی دکتر ملک‌زاده با انجام پژوهش‌های علمی به نام کوهورت گلستان نشان می‌دهد که در گذشته، یکی از انواع رایج سرطان در این استان، سرطان مری بوده است. او افزود: «این پژوهش علمی طی بیست سال گذشته نشان می‌دهد که مهم‌ترین علت این نوع سرطان در شرق استان گلستان عبارتند از مصرف تریاک، آب نوشیدنی از آب‌انبار، نوشیدن چای داغ، بهداشت ضعیف دهان و دندان، زندگی در محل دارای آلودگی و عدم مصرف میوه و سبزیجات.»
دکتر ملک‌زاده دارنده‌ی مدال آژانس بین‌المللی سرطان به دلیل تحقیقات در زمینه‌ی سرطان گوارش و اثبات سرطان‌زایی تریاک است.
دکتر روشن: سرطان پروستات، شایع‌ترین سرطان در مردان
سپس دکتر امیرحمزه روشن، فوق تخصص کلیه و مجاری ادراری، با صحبت درباره‌ی سرطان‌های شایع مجاری ادراری در افراد مسن، به شایع‌ترین آنها شامل سرطان پروستات، مثانه و کلیه اشاره کرد و افزود: «در بین مردان سرطان پروستات رتبه‌ی اول را داراست و ۱۶ درصد احتمال دارد یک مرد در طول زندگی به این سرطان مبتلا شود.» او افزود: «دو و نیم درصد این آمار منجر به مرگ می‌شود. بررسی تومور پروستات از سن ۵۰ سالگی صورت می‌گیرد که با چکاپ PSA و DAE است.»
دکتر روشن طبق تحقیقات علمی، سیگار را اصلی‌ترین عامل ابتلا به همه‌‌ی انواع سرطان از جمله سرطان مثانه دانست و به علل نژادی نیز اشاره کرد و گفت: « نژاد آفریقایی-آمریکایی دارای بیشترین ابتلا و نژاد آسیایی کمترین ابتلا و آمار مرگ‌ومیر را دارند.»
دکتر افشاری: سرطان تخمدان، شایع‌ترین سرطان در زنان
دکتر زیبا افشاری، متخصص رادیوتراپی، با صحبت درباره‌ی سرطان‌های شایع در زنان سالمند، دیگر سخنران این کنفرانس بود. او گفت: «نوع اول سرطان‌های شایع در زنان سالمند، سرطان تخمدان و دومین نوع آن سرطان دهانه‌ی رحم است که بیشتر زنان جوان را مبتلا می‌کند. سومین نوع شایع، سرطان دیواره‌ی رحم است که در زنان مسن شایع‌تر است.»
دکتر افشاری درباره درمان‌های این سرطان‌ها نیز گفت: «درمان استاندارد سرطان تخمدان، به صورت جراحی و شیمی‌درمانی است اما در بیماران مسن ممکن است شیمی‌درمانی عوارض زیادی داشته باشد و بیمار باید قبل از درمان GGA به صورت کامل بررسی شود. در مورد سرطان تخمدان، درمان استاندارد در جوانی به صورت شیمی‌درمانی است. به طور کلی GGA شامل بررسی عواملی است که روند درمان را تحت تاثیر قرار می‌دهد که شامل وضعیت عملکردی، تغذیه، عوامل روانی، محیطی و اجتماعی و داروهای مصرفی است و سپس بیماران بر اساس این فاکتورها دسته‌بندی و بر این اساس، درمان مناسب انتخاب می‌شود.»
دکتر کاملی: اصول رادیوتراپی در درمان سرطان
اصول رادیوتراپی در درمان سرطان، موضوع سخنرانی دکتر پریسا کاملی، متخصص رادیوانکولوژی، بود. او در تعریف این روش درمانی گفت: «رادیوتراپی نوعی درمان برای تومورهای سرطانی است که بدون درد و با عوارض قابل تحمل، باعث از بین رفتن سلول‌های توموری و کاهش خطر عود بیماری می‌شود. مراکز پیشرفته‌ی درمان سرطان از جمله مرکز رادیوانکولوژی گراش با روش‌های رادیوتراپی سه‌بعدی، توده‌های سرطانی را با دقت بالا از بین می‌برند و در عین حال بافت‌های نرمال اطراف تومور از آسیب حفظ می‌شود.»
امانی: ایران پیشتاز سرطان پستان در جهان است
پس از یک استراحت بیست دقیقه‌ای در ساعت ۱۲، مهمانان به سالن برگشتند تا سخنرانی‌های کنفرانس با صحبت‌های مرضیه امانی، کارشناس مامایی، درباره‌ی اهمیت غربالگری سرطان پستان ادامه یابد. او گفت: «بحث امروز پیشگیری و تشخیص زودهنگام است، چون تشخیص زودهنگام سرطان یعنی درمان سریع‌تر و موثرتر و عمر طولانی‌تر. سرطان پستان جنسیتی و ۹۹ درصد مربوط به زنان است. اولویت غربالگری در ایران سرطان پستان است، چون با دو میلیون مورد ابتلای جدید در سال، پیشتاز سرطان در بین زنان در جهان است و در ایران نیز از سرطان پروستات پیشی گرفته است.»
او افزود: «دو عارضه‌ی مهم ناشی از ابتلا به این نوع سرطان، از کار افتادگی عضو و عدم توانایی انجام کارهای روزانه است و حفظ عضو مهم‌تر از برداشتن آن است. در مراحل ابتدایی، با یک عمل جراحی حفظ پستان امکان‌پذیر اما در مراحل پیشرفته بسیار دشوار است. از جمله علل ابتلا، سبک زندگی، وراثت، یائسگی بعد از ۵۵ سالگی، اضافه وزن، تغذیه‌ی ناسالم و بارداری است.»
امانی در اشاره‌ای نگران‌کننده گفت: «سن شیوع این سرطان در ایران نسبت به جهان بسیار پایین‌تر است.»
او سه روش ماموگرافی، سونوگرافی و خودآزمایی سرطان پستان را از جمله روش‌های تشخیص دانست و افزود: «برخی فکر می‌کنند ماموگرافی به دلیل استفاده از اشعه زیان‌بار است در حالی‌که این روش از رایج‌ترین روش‌های تشخیص در جهان است. البته برای کسانی که به طور منظم ماموگرافی انجام می‌دهند. بنابراین بهترین سن مراجعه از ۳۵ سالگی است و این روش دقیق‌ترین روش تشخیص سرطان پستان است.»
او سپس بر اهمیت آموزش روش خودآزمایی سرطان پستان تاکید کرد زیرا باعث تشخیص ۲۰ درصد موارد ابتلا می‌شود و گفت: «آگاهی رساندن به جامعه‌ی هدف از سن ۲۰ تا ۶۹سالگی جهت تشخیص زودهنگام اولویت دارد.»
دکتر محمدجانی: درمان حمایتی–تسکینی در بیماران سرطانی
سپس دکتر حبیب‌الله محمدجانی، متخصص داخلی، درباره‌ی درمان حمایتی–تسکینی در بیماران سرطانی صحبت کرد. او با برشمردن مجموعه‌ای از عوامل موثر در کیفیت بیماری و مرگ بیمار سرطانی، در تعریف این نوع درمان گفت: «طب تسکینی رویکردی است که در آن کیفیت زندگی و مرگ بیماران غیر قابل درمان را بالا می‌برد و در عین حال از خانواده‌ی بیمار نیز حمایت می‌کند. طب تسکینی شامل یک تیم است که شامل پزشک، پرستار، کمک‌پرستار، روانشناس، روانپزشک، روحانی و افراد داوطلب می‌شود. این تیم از زمان تشخیص بیماری تا زمان مرگ در کنار بیمار و خانواده‌ی او هستند و وظیفه‌ی آنها بهبود درد و آلام بیماران، حمایت‌های روحی روانی بیمار و خانواده‌اش است تا بیماری و مرگ راحت‌تری داشته باشد.»
دکتر عبدالهی: هم خوب زندگی کردن مهم است و هم خوب مردن
در تکمیل صحبت‌های دکتر محمدجانی، دکتر احمد عبداللهی از اهمیت کیفیت دو مسئله‌ی زندگی و مرگ بیمار گفت و افزود: «هم خوب زندگی کردن مهم است و هم خوب مردن. معمولا درباره‌ی مورد دوم زیاد صحبت نمی‌شود که به دلیل ملاحظات فرهنگی و دین ما است. برای من به شخصه مرگ شیرین و به عنوان مثلا رفتن از اتاقی به اتاق دیگر است و گاهی مردن بهترین نعمت خداوند است. فردی که در مراحل پیشرفته‌ی سرطان مراجعه می‌کند، هر پزشک روشی را توصیه می‌کند. باید با خود مریض و همراهان او تعیین تکلیف شود. مسئله‌ی سرطان برای یک دکتر عادی است اما زندگی و ساختار زندگی بیمار و اطرافیان او را به هم می‌ریزد و باید زمینه‌ای درست شود تا همراهان بفهمند یک پزشک از دید خودش صحبت می‌کند اما اصل تصمیم‌گیری به عهده‌ی اطرافیان و نیازمند فرهنگ‌سازی است.»
محمدپور: مراقبت‌های پرستاری حین و بعد از شیمی‌درمانی
سپس مرضیه محمدپور، کارشناس پرستاری و سرپرستار بخش آنکولوژی بیمارستان گراش، صحبت‌هایش را با موضوع مراقبت‌های پرستاری حین و بعد از شیمی‌درمانی اینطور آغاز کرد: «داشتن مهارت خوب پرستاری در آنکولوژی بسیار مهم و از زمان تشخیص تا درمان و حتی تا مرگ موثر است. پرستار می‌تواند از فرآیند شیمی‌درمانی در ارزیابی بیمار استفاده کند. مراقبت از افراد مبتلا در برابر عوارض دارویی مهم است. بعضی نیازمند اقدامات سریع هستند و در صورت تعلل، ممکن است آسیب‌های جبران‌ناپذیری داشته باشد.»
محمدپور افزود: «در حین تزریق داروی شیمی‌درمانی، بررسی عوارض دارویی و پیشگیری از بروز آنها به صورت آنی باید جلوگیری شود. ترتیب تزریق داروها بسیار مهم است و آموزش‌های لازم تغذیه‌ای می‌تواند از بروز علائم حالت تهوع و استفراغ جلوگیری کند. در صورت بروز عوارض دارویی اقدامات سریع و اطلاع به پزشک ضروری است. پس از اتمام شیمی‌درمانی، رژیم غذایی مناسب و فعالیت‌های ورزشی و خودمراقبتی به خصوص در زمینه‌ی بهداشت دهان و دندان می‌تواند مانع از بروز عوارض تاخیری شود.»
او با اشاره به تاثیر آموزش برای کاهش میزان هزینه‌های درمان گفت: «پایش مستمر بیمار و آموزش‌های به‌روز با توجه به نوع بروز علائم می‌تواند از آسیب‌های بعدی و تحمیل هزینه‌های بیشتر جلوگیری کند.»
او از اهمیت وضعیت روحی و روانی بیمار نیز صحبت کرد و گفت: «حفظ روحیه و مشارکت در درمان و مراقبت‌های حمایتی می‌تواند روند درمان را بهبود بخشد. پیشرفت‌های روزافزون علم روند درمان سرطان را تسریع کرده است که این امر خود امیدی برای طول عمر بیشتر بیماران و بهبود آنان است.»
باید بیمار در تمام ابعاد درمان شود
در اولین سخنرانی دکتر منصور انصاری متخصص رادیوآنکولوژی با موضوع مدیریت یک فرد مسن مبتلا به سرطان صحبت کرد. او با اشاره به شعری از حافظ گفت: « به قول حافظ: چون پیر شدی حافظ، از میکده بیرون شو! اما هنوز می‌توان امیدوار بود!» و ادامه داد: «ما درمان را بایستی بر اساس بیمار منطبق کنیم. در واقع به جای بیماری، بیمار باید درمان شود و تمام ابعاد آن بیمار را در مسائل زیستی، جسمی، روحی و روانی و اجتماعی بشناسیم و بعد درمان شروع شود. ضمن اینکه عامل تعیین‌کننده نه سن بیمار که شرایط بیمار است.» او سپس با اشاره به گستردگی شیوع سرطان در دنیا و ایران گفت: «جامعه به سمت پیر شدن می‌رود و تا سال ۲۰۳۰ بیشتر آمار مبتلا مربوط به افراد مسن است. شرایط موثر در مدیریت بیماری این گروه شامل شرایط جسمی، روحی، ارتباطات اجتماعی، داروها و سایر عوامل است. افسردگی و آسیب‌پذیری بیمار از لحاظ روحی و جسمی مهم است و باید مدیریت شود.» او در پایان گفت ارزیابی بیمار مسن در واقع چراغ راه درمان و نحوه‌ی مدیریت بیماری است و سپس با اشاره به شعری از صادق رحمانی سخنان خود را پایان داد.
سپس دکتر دنا فیروزآبادی متخصص داروسازی و استادیار دانشگاه، درباره‌ی داروشناسی و عوامل شیمی‌درمانی در سالمندان مبتلا به سرطان سخنرانی کرد. او گفت: «دارودرمانی در جمعیت مسن می‌تواند تحت تاثیر تغییرات جسمی بدن فرد با کهنسالی قرار بگیرد. این تغییرات جسمی می‌تواند در زمینه‌ی جذب یا کاهش حرکات دستگاه گوارش، کاهش ترشحات گوارش و یا در زمینه‌ی توزیع دارو با تغییر در نسبت آب و چربی بدن فرد و یا تغییر سطح سرمی آلبومین و یا متابولیسم دارو با کاهش سایز کبد و کاهش خون‌رسانی بافت کبد و یا دفع کلیوی دارو و افزایش ماندگاری دارو باشد.»
او با تایید سخنان دکتر ملک‌زاده در تقدم شرایط و کارکرد بدنی نسبت به سن گفت: «مسئله‌ی مصرف همزمان چند دارو در بیمار مسن مهم و ممکن است منجر به بروز تداخلات دارویی یا اختلال در روند درمان او شود. مسئله‌ی دیگر فهم در تصمیم‌گیری در درمان بیمار مسن است که به عدد سن ارتباطی ندارد و باید کارکرد بدنی و بیماری‌های همزمان بیمار مورد توجه قرار گیرد.»
همچنان جراجی بهترین درمان در مبتلایان به سرطان است
در بخش بعدی، دکتر وحید زنگوری، فلوشیپ جراحی سرطان با این سوال که آیا جراحی بهترین درمان برای بیماران مسن مبتلا به مراحل اولیه سرطان معده است، صحبت‌هایش را آغاز کرد. او گفت: «در افراد مسن با توجه به عوارض زیاد بعد از جراحی باید به عواملی چون آلزایمر توجه کنیم و همچنان جراحی بهترین درمان در مبتلایان به سرطان است. روش‌های جدید مانند لاپراسکوپی یکی از گزینه‌های مناسب است.»
پس از یک استراحت کوتاه و پذیرایی، سخنرانی‌ها با ارائه‌ی محسن شادی درباره‌ی یک داروی جدید در درمان بیماری سرطان پستان ادامه پیدا کرد. او گفت: « در حال حاضر دنیا به سمت تولید داروهای نوین درمان سرطان گام برمی‌دارد و خوشبختانه با وجود شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی مانند سیناژن و نانوالوند داروهای درمان سرطان در داخل تولید می‌شود. بیماران از سن ۴۰ تا ۵۰ سالگی درگیر می‌شوند و هر چه روش‌ها و داروهای درمانی به روزتر می‌شود، سن ابتلا نیز کاهش می‌یابد و حتی به کودکان رسیده است. یکی از جدیدترین این داروها، داروی تراستیمر است که در ایران در شرکت نانوالوند تولید می‌شود.» او سپس درباره‌ی چگونگی تاثیر و روند این دارو بر درمان این نوع سرطان صحبت کرد.
سپس دکتر محمد محمدیان‌پناه متخصص رادیوآنکولوژی و استاد گروه رادیوآنکولوژی با طرح این سوال که آیا افراد مسن مبتلا به سرطان روده به طور متفاوتی درمان می‌شوند، توضیحاتی داد. او نیز با نام بردن از سرطان روده‌ی بزرگ به عنوان یکی از شایع‌ترین انواع سرطان در ایران و دنیا گفت: « این سرطان بیشتر در افراد مسن دیده می‌شود. درمان این نوع سرطان در افراد مسن در صورتی که شرایط سلامت جسمی، روحی و اجتماعی آنها خوب باشد، تفاوتی با درمان افراد جوان ندارد. اما در صورتی که وضعیت سلامت آنها شکننده باشد و یا از بیماری‌های زمینه‌ای رنج می‌برند باید درمان را بر اساس تحمل آنها تعدیل کرد.»
بحث ملاحظات اخلاقی در رابطه با بیماران مبتلا به سرطان اهمیت زیادی دارد و دکتر محمدرضا روانبد فوق‌تخصص خون و سرطان و استاد دانشگاه علوم پزشکی شیراز، در مورد مسائل اخلاقی در بیماران مبتلا به سرطان پیشرفته تا آخر عمر سخنرانی کرد. او درباره‌ی ملاحظات اخلاقی درباره‌ی بیماری سرطان با ارائه‌ی موارد مطالعه‌ی تجربی از بیماران خود و همکارانش اهمیت مسائل اخلاقی در درمان سرطان را تشریح کرد و گفت: « مسئله‌ی اول اطلاع‌رسانی به بیمار است. سوال اصلی این است که چه چیزی و به چه میزان باید به بیمار گفته شود. قانون ما در این مورد بسیار مبهم است. این مساله بستگی به درخواست بیمار و اطرافیان او دارد. مسئله‌ی دوم رازداری درباره‌ی بیماری است و به نوع رفتار مراکز درمانی و خانواده بر می‌گردد و بهترین رفتار فراهم کردن بهترین شرایط برای بیمار است. موضوع سوم بحث رضایت است که پزشک هر کاری می‌کند باید با رضایت بیمار باشد. » به گفته‌ی دکتر روانبد گرفتاری اخلاقی دیگر که رو به گسترش است درمان‌های جدید و گران‌قیمت است. او در انتها، با یادی از شیخ احمد انصاری و نمایش عکسی از گراش در شب به سخنرانی خود پایان داد.
سخنران بعدی دکتر مسعود صیاد فلوشیپ جراحی سرطان بود که درباره‌ی جراحی سرطان در ارتباط با افراد مسن و ریسک آن به زبان انگلیسی توضیحاتی داد.
در بخش پایانی از مباحث متخصصان، پنل تخصصی درباره‌ی درمان سرطان پستان در بیماران سالمند به ریاست دکتر علیرضا رضوانی و بحث و تبادل نظر پزشکی دکتر ابوالفضل خلفی‌نژاد، دکتر وحید زنگوری، دکتر مسعود صیاد و دکتر حمید نصرالهی با بررسی موارد مطالعه‌ی تجربی در بیماران با شرایط حاد و پیچیده برگزار شد و متخصصان تجربیات خود را از روش درمانی مناسب هر بیمار به اشتراک گذاشتند. دکتر رضوانی با خواندن شعری از حافظ آنجا که سروده «گر چه پیرم تو شبی تنگ در آغوشم کش، تا سحرگه ز کنار تو جوان برخیزم» مبحث را تمام کرد.
پخش کلیپی از آیین تجلیل از دکتر رضا ملک‌زاده که کلنگ احداث دانشکده‌ی علوم پزشکی گراش را به زمین زده است، بخشی از مراسم پایانی این کنفرانس بود که در آن چند تن از متخصصان و محققان درباره‌ی شخصیت علمی این چهره‌ی معتبر علمی صحبت کردند. دکتر خالقی، دکتر تاجبخش و دکتر عبدالهی با حضور در جایگاه از خدمات دکتر ملک‌زاده، دکتر جواد حسینی و دکتر طاهری تقدیر و هدیه‌ای به رسم یادبود به آنها تقدیم کردند.
با گرفتن عکس یادگاری جمعی، هفتمین کنفرانس علمی آنکولوژی گراش در ماراتنی دوازده ساعته، در ساعت هشت شب پایان یافت.
